آیه 31 سوره صافات

فَحَقَّ عَلَيْنا قَوْلُ رَبِّنا إِنَّا لَذائِقُونَ (31)

فَحَقَّ عَلَيْنا قَوْلُ رَبِّنا: پس واجب و لازم شد بر همه ما و شما كلام پروردگار ما كه كلمه وعيد و عذاب است، إِنَّا لَذائِقُونَ‌: بدرستى كه ما در اين روز چشاندگانيم عذاب را.

فَحَقَّ عَلَيْنا قَوْلُ رَبِّنا إِنَّا لَذائِقُونَ (31) فَأَغْوَيْناكُمْ إِنَّا كُنَّا غاوِينَ (32) فَإِنَّهُمْ يَوْمَئِذٍ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ (33) إِنَّا كَذلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِينَ (34) إِنَّهُمْ كانُوا إِذا قِيلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ (35)

وَ يَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِكُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ (36) بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ (37) إِنَّكُمْ لَذائِقُوا الْعَذابِ الْأَلِيمِ (38) وَ ما تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (39) إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (40)

ترجمه‌

پس لازم شد بر ما وعده پروردگار ما همانا ما چشندگانيم‌

پس گمراه كرديم شما را همانا ما بوديم گمراهان‌

پس بدرستيكه آنها در چنين روز در عذاب شريكانند

همانا ما اين چنين رفتار ميكنيم با گناهكاران‌

بدرستيكه آنها بودند كه وقتى گفته ميشد بآنها نيست معبودى جز خداوند تكبّر و سركشى مينمودند

و ميگفتند آيا همانا ما ترك‌كنندگان باشيم خدايان خود را براى شاعرى ديوانه‌

نه چنين است بلكه آورد دين حقّ را و تصديق نمود پيمبران را

همانا شما هر آينه چشندگان عذاب دردناكيد

و جزا داده نميشويد جز آنچه بوديد كه ميكرديد

مگر بندگان خدا كه خالص شدگانند.

تفسير

بعد از معارضه گمراه‌شدگان با گمراه كنندگان كه در آيات سابقه ذكر شد گمراه كنندگان اوّلا اقرار نموده‌اند كه ما مستحق عذاب شديم و لازم شد كه بچشيم طعم آتش جهنّم را كه خداوند قول داده بود بكفار بچشاند و ثانيا اعتراف كرده‌اند كه ما گمراه‌شدگان را گمراه نموديم چون خودمان گمراه بوديم خواستيم آنها را هم مثل خودمان كنيم تا امثال ما در دنيا كم نباشند ولى خدا بآنها عقل داده بود نبايد گوش بحرف ما بدهند بايد بعقل خودشان رجوع نمايند و دريابند بطلان قول ما را و خدا فرموده هر دو دسته امروز با يكديگر در عذاب شريكند نهايت آنكه گمراه كنندگان بيشتر براى گناه گمراه شدن و گمراه كردن و بعدا خدا ميفرمايد ما كلّيّه گناهكاران را باين نحو مجازات ميكنيم كه عذر غير موجّه آنها را نمى‌پذيريم چه رسد بمشركين مكّه چون آنها اشخاصى بودند كه وقتى پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بآنها فرمود بگوئيد لا اله الا اللّه رستگار شويد تكبّر و سركشى و تعصّب بيجا و عناد و لجاج وادار نمود آنها را كه بگويند آيا ما دست از بتها و معبودهاى خود و پدرانمان برداريم بقول يكنفر شاعر ديوانه با آنكه ديده بودند معجزات او را و او دين حق ثابت محقّق بادلّه و براهين عقليّه آورده بود و تصديق نموده بود انبياء سابق را بقول و بوجود خود و كتابش چون منطبق بودند با معرّفى ايشان از آندو در كتب خودشان و بطريقه‌اش كه دعوت بتوحيد نمود چنانچه انبياء عليهم السلام مينمودند و از اعاظم ايشان حضرت ابراهيم و اسمعيل عليهما السلام جدّ اعلاى اينها بودند كه مؤسّس توحيد در عالم شدند و اين ناخلفان‌

جلد 4 صفحه 430

مشرك شدند پس ميگوئيم بايد بچشيد عذاب اليم آتش دائم جهنّم را و دم نزنيد اين جزاى اعمال شما است كه مرتكب شديد نه زيادتر از آن چون خداوند زياده از ميزان استحقاق جزا نميدهد مگر به بندگان خالص شده از لوث معاصى كه بفضل خود بآنها زيادتر از ميزان استحقاق هم جزاء ميدهد و بنابراين استثناء متّصل و مستثنا مفهوم از كلام است يا خطاب بعموم بندگان ميباشد و محتمل است منقطع باشد يعنى شما معذّب خواهيد بود ليكن بندگانيكه خالص نمودند وجود خود و نيّات خودشان را براى عبادت و اطاعت خدايا خدا ايشانرا موفّق بخلوص نيّت فرموده براى خود مثاب و مأجورند بتفصيلى كه بيايد انشاء اللّه تعالى.

فَحَق‌َّ عَلَينا قَول‌ُ رَبِّنا إِنّا لَذائِقُون‌َ (31)

‌پس‌ ثابت‌ و لازم‌ شد ‌بر‌ ‌ما فرمايش‌ پروردگار ‌ما محققا ‌ما ميچشيم‌ طعم‌ عذاب‌ ‌را‌.

فَحَق‌َّ عَلَينا قَول‌ُ رَبِّنا ممكن‌ ‌است‌ مراد ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ وعده‌هايي‌ ‌که‌ انبياء ‌از‌ جانب‌ پروردگار ميدادند و تخويفات‌ ‌که‌ ‌در‌ قرآن‌ انذار ميفرمود ‌که‌ ‌هر‌ ‌که‌ ايمان‌ نياورد و بكفر و شرك‌ و ضلالت‌ باقي‌ ‌باشد‌ فرداي‌ قيامت‌ زنده‌ ميشود و خبرهايي‌ ‌که‌ ‌از‌ جهنم‌ و عذاب‌ و آتش‌ و حميم‌ و غساق‌ و قطران‌ و اغلال‌ و سلاسل‌ و البسه آتشي‌ ميدادند و ‌ما همه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ انكار ميكرديم‌ فعلا ‌بر‌ ‌ما ثابت‌ شد ‌که‌ تمام‌ حق‌ و صدق‌ بوده‌ ‌که‌ ‌در‌ قرآن‌ فرموده‌ ‌بود‌ إِن‌َّ لَدَينا أَنكالًا وَ جَحِيماً وَ طَعاماً ذا غُصَّةٍ وَ عَذاباً أَلِيماً مزّمّل‌ آيه 13 و فرموده‌ ‌بود‌ فَلَيس‌َ لَه‌ُ اليَوم‌َ هاهُنا حَمِيم‌ٌ وَ لا طَعام‌ٌ إِلّا مِن‌ غِسلِين‌ٍ لا يَأكُلُه‌ُ إِلَّا الخاطِؤُن‌َ مزمّل‌ آيه 35 ‌الي‌ 37 و فرموده‌ ‌بود‌ فَالَّذِين‌َ كَفَرُوا قُطِّعَت‌ لَهُم‌ ثِياب‌ٌ مِن‌ نارٍ يُصَب‌ُّ مِن‌ فَوق‌ِ رُؤُسِهِم‌ُ

جلد 15 - صفحه 140

الحَمِيم‌ُ يُصهَرُ بِه‌ِ ما فِي‌ بُطُونِهِم‌ وَ الجُلُودُ وَ لَهُم‌ مَقامِع‌ُ مِن‌ حَدِيدٍ كُلَّما أَرادُوا أَن‌ يَخرُجُوا مِنها مِن‌ غَم‌ٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذاب‌َ الحَرِيق‌ِ حج‌ آيه 20 ‌الي‌ 23 و فرموده‌ ‌بود‌ وَ تَرَي‌ المُجرِمِين‌َ يَومَئِذٍ مُقَرَّنِين‌َ فِي‌ الأَصفادِ سَرابِيلُهُم‌ مِن‌ قَطِران‌ٍ وَ تَغشي‌ وُجُوهَهُم‌ُ النّارُ ابراهيم‌ آيه 51 و 52 و ‌غير‌ اينها ‌از‌ آيات‌ و اخباري‌ ‌که‌ ‌بما‌ داده‌ بودند تماما صدق‌ و حق‌ بوده‌ و ممكن‌ ‌است‌ مراد ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ آنچه‌ فرموده‌ ‌از‌ توحيد و تصديق‌ انبياء و نفي‌ شرك‌ و آلهه‌ و بيان‌ احكام‌ و ساير فرمايشات‌ تمام‌ حق‌ و صدق‌ بوده‌.

إِنّا لَذائِقُون‌َ ذائقه‌ قوه‌ايست‌ ‌که‌ انسان‌ درك‌ ميكند طعم‌ شي‌ء ‌را‌ ‌يعني‌ تعبير ‌به‌ اينكه‌ ‌ما طعم‌ عذاب‌ و آتش‌ و عقوبات‌ ‌را‌ ميچشيم‌ خواه‌ ‌از‌ رؤساء باشيم‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ اتباع‌.

]

(آیه 31)- لذا این گفتگوها به جایی نمی‌رسد، و سر انجام این پیشوایان گمراه به این واقعیت اعتراف می‌کنند، می‌گویند: «اکنون فرمان پروردگارمان بر همه ما مسلّم شده (و حکم عذاب در باره همه صادر گردیده) و همگی از عذاب او می‌چشیم» (فَحَقَّ عَلَیْنا قَوْلُ رَبِّنا إِنَّا لَذائِقُونَ).

شما طاغی بودید و سرنوشت طغیانگران همین است، و ما هم گمراه و گمراه کننده.